Poniższy tekst stanowi streszczenie aktualnej metaanalizy dotyczącej wpływu treningu fizycznego na pacjentów z tętniakiem aorty brzusznej. Artykuł opiera się wyłącznie na randomizowanych badaniach klinicznych (RCT) i zawiera najważniejsze informacje praktyczne przydatne fizjoterapeutom: czynniki ryzyka, założenia metodologiczne, typy interwencji, wyniki badań oraz zalecenia kliniczne. Celem opracowania jest przedstawienie rzetelnych danych naukowych w sposób przystępny, zrozumiały i możliwy do zastosowania w pracy z pacjentem. Tytuł i link do oryginalnego artykułu znajduje na końcu wpisu.
Tętniak aorty brzusznej – kluczowe informacje
Tętniak aorty brzusznej zazwyczaj rozwija się między rozworem aortowym przepony a rozdwojenia aorty. Tętniaka aorty brzusznej diagnozuje się, gdy średnica aorty brzusznej przekracza 3,0 cm. Badania przesiewowe pozwalają wykryć bezobjawowe tętniaki, zmniejszają ryzyko pęknięcia tętniaka i umożliwiają zaplanowanie leczenia operacyjnego, które zwiększa przeżywalność.
Częstość występowania:
- U mężczyzn >60. roku życia: 4–8%.
- U kobiet w tym samym wieku: 0,5–1,5%.
Czynniki ryzyka tętniaka aorty brzusznej:
- Wiek i płeć: mężczyźni >60 r.ż.
- Palenie tytoniu (najsilniejszy modyfikowalny czynnik).
- Wywiad rodzinny w kierunku tętniaka aorty brzusznej.
- Choroby układu krążenia: CVD (cardiovascular disease), CAD (coronary artery disease).
- Hiperlipidemia, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2.
- Rasa: niższe ryzyko u Azjatów niż u białych.
Metodyka
W metaanalizie oceniano badania dotyczące zastosowania treningu fizycznego u pacjentów z tętniakiem aorty brzusznej. Do analiz włączano osoby bez ciężkich powikłań, które mogłyby ograniczać aktywność fizyczną. Uwzględniono wyłącznie randomizowane badania kontrolowane (RCT), przeprowadzone u pacjentów leczonych zachowawczo lub przygotowywanych do leczenia operacyjnego.
Do analizy kwalifikowały się tylko badania, w których:
- grupa eksperymentalna realizowała strukturyzowany trening fizyczny,
- grupa kontrolna otrzymywała zwykłą opiekę medyczną bez ćwiczeń.
Co badano?
Pierwszorzędowe punkty końcowe (związane z ryzykiem pęknięcia tętniaka):
- Średnica tętniaka aorty brzusznej,
- hs-CRP (high-sensitivity C-reactive protein) – marker stanu zapalnego,
- MMP-9 (matrix metalloproteinase-9) – enzym degradujący ścianę naczyniową,
- Profil lipidowy, w tym:
- cholesterol całkowity (TC),
- triglicerydy (TG),
- cholesterol HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości),
- cholesterol LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości),
- stosunek HDL/LDL.
Drugorzędowe punkty końcowe (związane z wydolnością fizyczną):
- VO₂peak (szczytowy pobór tlenu) – ocena maksymalnej wydolności tlenowej,
- AT (anaerobic threshold) – próg beztlenowy,
- VT (ventilatory threshold) – próg wentylacyjny,
- MET (metabolic equivalents) – jednostka intensywności wysiłku,
- czas do wyczerpania w testach wysiłkowych.
Najczęstsze parametry interwencji treningowej:
- Czas trwania pojedynczej sesji:
45–60 minut
(Większość badań mieściła się w tym przedziale – 6 z 8 badań) - Okres interwencji:
12–48 tygodni
(Najczęściej: 12 lub 48 tygodni; zależnie od celu: przygotowanie do operacji lub długoterminowa prewencja) - Częstotliwość ćwiczeń:
3 razy w tygodniu
(7 z 8 badań stosowało taką częstość; tylko jedno – 2 razy/tydz.) - Rodzaj treningu:
- ET (endurance training – trening wytrzymałościowy) – 2 badania
- ET + RT (endurance + resistance training – trening wytrzymałościowy i oporowy) – 6 badań
→ Najczęściej stosowano trening łączony wytrzymałościowy i siłowy.
- Intensywność treningu:
Umiarkowana (moderate) – we wszystkich 8 badaniach
Umiarkowany wysiłek fizyczny:
| Parametr | Zakres / Kryterium | Opis / Przykład |
|---|---|---|
| Skala Borga 6–20 | 11–13 | „Dość lekki” do „nieco męczący”; możliwa rozmowa w trakcie wysiłku |
| Tętno (HR) | 60–70% HRmax | HRmax ≈ 208 – 0,7 × wiek; np. 70-latek: HRmax ≈ 159 → trening 95–111 uderzeń/min |
| VO₂peak | 40–60% VO₂peak lub 3–6 MET | Dla VO₂peak = 20 mL/kg/min → trening 8–12 mL/kg/min |
| Subiektywna tolerancja wysiłku | „Talk test” – możliwa rozmowa bez zadyszki | Utrudniona mowa sugeruje przekroczenie intensywności umiarkowanej |
Wyniki i porady
Wykazano, że interwencja treningowa poprawia niektóre czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego (CVD):
- istotnie: hs-CRP, VO₂peak, próg beztlenowy (AT),
- nieistotnie: MMP-9, średnica AAA, profil lipidowy.
Wszystkie badania stosowały trening o umiarkowanej intensywności, który jest dobrze tolerowany przez większość pacjentów z tętniakiem aorty brzusznej. Ze względu na częste współistnienie miażdżycy i stanu zapalnego, program treningowy powinien być nadzorowany przez personel medyczny, np. lekarza, fizjoterapeutę lub osobę przeszkoloną w zakresie pierwszej pomocy (np. z certyfikatem AHA CPR).
Uwaga kliniczna: należy unikać nagłych, intensywnych wysiłków, które mogłyby doprowadzić do rozszerzenia ściany aorty i zwiększyć ryzyko pęknięcia.
Co się istotnie poprawia dzięki regularnym ćwiczeniom?
- hs-CRP (wysokoczułe białko C-reaktywne):
marker stanu zapalnego w organizmie. Jego spadek oznacza zmniejszenie przewlekłego stanu zapalnego, co może spowalniać rozwój miażdżycy i tętniaka. - TG (triglicerydy):
tłuszcze krążące we krwi. Ich obniżenie świadczy o poprawie gospodarki lipidowej, zmniejszając ryzyko miażdżycy i chorób serca. - VO₂peak (szczytowy pobór tlenu):
najważniejszy wskaźnik wydolności krążeniowo-oddechowej. Jego wzrost oznacza lepszą tolerancję wysiłku i sprawniejsze serce oraz płuca. - AT (próg beztlenowy):
moment, w którym organizm zaczyna produkować więcej kwasu mlekowego. Wyższy AT oznacza, że pacjent może ćwiczyć dłużej bez zmęczenia, z lepszym wykorzystaniem tlenu.
Co się nie zmienia?
- Średnica AAA:
Trening nie wpływa istotnie na zmniejszenie rozmiaru tętniaka, ale nie przyspiesza też jego wzrostu – to ważna informacja dla bezpieczeństwa terapii. - cholesterolu całkowitego (TC),
- LDL,
- HDL,
- stosunku HDL/LDL,
- poziomu MMP-9.
Wpis zredagowany przy wsparciu ChatGPT – asystenta wspierającego tworzenie treści.
